Thời gian qua, người dân nhiều địa phương như Hà Nội, Hà Tây, Phú Thọ, Quảng Nam, … đã phản ánh hiện tượng ô nhiễm asen (thạch tín) trong nước ngầm. Sự ô nhiễm này khiến người dân nghi ngờ đây chính là nguyên nhân gây ra căn bệnh ung thư.
Theo ước tính của tổ chức Unicef, tại Việt Nam hiện nay, số người có nguy cơ mắc bệnh do tiếp xúc với asen lên tới 10 triệu. Sự ô nhiễm asen trong nước ngầm đã ở mức cao và phổ biến ở vùng châu thổ sông Hồng. Nhiều giếng khoan bị nhiễm asen cao hơn mức giới hạn của tiêu chuẩn vệ sinh nước ăn uống (10ppb).
Tại Hà Nam, nghiên cứu của Viện YHLĐ&VSMT (Bộ Y tế) đã phát hiện 8 ca bị nhiễm độc asen ở giai đoạn sớm sau 5 – 10 năm sử dụng nước nhiễm độc ở các xã Hòa Hậu, Bồ Đề và Vĩnh Trụ. Cũng tại đây, 94,4% giếng khoan được nghiên cứu có hàm lượng asen trong nước cao hơn tiêu chuẩn vệ sinh nước ăn uống. Năm 2003, khi tiến hành kiểm tra sức khỏe cho 400 người sống trong khu vực ô nhiễm asen nặng, Viện đã phát hiện có ít nhất 7 trường hợp mắc các chứng bệnh do ăn uống với nguồn nước nhiễm asen và 50 trường hợp có hàm lượng asen niệu cao hơn bình thường.
Ngay tại thủ đô Hà Nội, nước ngầm bị nhiễm asen đã được phát hiện từ năm 1996, đặc biệt tại một số khu vực như Quỳnh Lôi, quận Hai Bà Trưng.
Gần đây nhất, tại thôn Thống Nhất, xã Đông Lỗ (huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Tây), kết quả nghiên cứu cho thấy hàm lượng asen trong nước ngầm cao gấp gần chục lần tiêu chuẩn cho phép. Tại đây, trong vòng 10 năm tại một thôn đã có 22 người ra đi vì căn bệnh ung thư quái ác. Những người này đều ở độ tuổi từ 45-55.
Xử lý nguồn nước ô nhiễm ngay tại hộ gia đình
Đây được coi là giải pháp khả thi trong điều kiện hiện nay, khi mà các nhà máy nước đều chưa có giai đoạn xử lý asen. Theo ý kiến của các thuộc Viện Hóa học công nghiệp và Trường Đại học Bách khoa Hà Nội giải pháp loại trừ asen bằng than gáo dừa, qua thực nghiệm bằng cột lọc cho thấy có khả năng đáp ứng nước sinh hoạt ở quy mô hộ gia đình.
Hiện nay, với sự hỗ trợ của Unicef Hà Nội, Trung tâm nước sinh hoạt và vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh Hà Nam đã lắp đặt thí điểm bể lọc xử lý asen có giàn mưa, cát vàng tuyển dày 40 – 60cm cho thấy lượng asen giảm rất lớn. Qua 90 ngày sử dụng bể lọc hàm lượng asen sau lọc có thể chấp nhận dùng cho sinh hoạt. Tỷ lệ asen sau lọc đã giảm từ 94 đến 99%.
Còn kết quả điều tra của Viện YHLĐ&VSMT (Bộ Y tế), các hộ dân đã chủ động sử dụng các biện pháp lọc nước, tuy nhiên hiệu quả xử lý asen chưa triệt để. Một sơ đồ hệ thống lọc cát có giàn phun mưa với chi phí tiết kiệm do Viện thiết kế đã nâng hiệu quả xử lý asen lên 95,24%, với lượng nước đủ dùng hàng ngày cho gia đình 4 – 6 người.